Günümüz iş dünyasında en çok kullanılan, buna rağmen bu pozisyonlardaki birçok kimsenin dahi ayrımını gerçek manada yapamadığı iki terimden bahsedeceğiz bugün.

Eğer bu iki kelimenin tam olarak aynı olmadığını biliyorsanız, iyi bir “lider” olmak ile, iyi bir “yönetici” olmanın farkını merak ettiniz mi? Cevabınız evet ise, okumaya devam ediniz.

Liderlik ve yöneticilik konusunda genelde insanlarda şu 3 düşüncenin yer ettiğini söyleyebiliriz.

• Liderlik ve Yöneticilik birbirinin aynısıdır
• Liderlik ve Yöneticilik birbirinden tamamen farklıdır
• Her ikisi de birbirine paralel ve işbirliği içinde yürür

Durumu netleştirmek için anlatımımıza yöneticiden başlayalım bu durumda.

Yönetici, planlama, organizasyon, yönetim ve kontrol aktivitelerini gerçekleştiren kişidir. Tüm Yöneticiler lider midir? Elbette ki hayır. Ancak tüm liderler yöneticidir. Yöneticiler dilerlerse lider olabilirler ancak görev tanımlarının yukarıdaki aktiviteler haricinde aynı zamanda, ilham verme, motive etme, empati ve hedeflerine ulaşabilmeleri için cesaretlendirme faaliyetlerini de gerçekleştirebilmelidir.

Planlama, yönetim, kontrol… Bunlar hem firmalar hem de yöneticiler için önemli faaliyetlerdir. Yönetici yönetim kademeleri arasında işlerin yürümesi için kendisine çizilen rolü üstlenen ve gerçekleştiren kişidir. Bunu görev tanımları, proses süreç tanımlamaları çerçevesinde gerçekleştirir. Bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde, sorumlulukları, firma kural ve adetleri ile alışılagelmiş geleneklere göre davranır. Kendisinden bir şey katmaz. Düşüncelerini, kişisel görüşlerini işlerine yansıtmaz. Yönetici için bulunduğu pozisyon profesyonel bir pozisyon olup, tanımlanmış çerçevede, belirlenen sürelerde, belirli bir ücret karşılığı yapılan bir iştir. İşleyen makinenin dönen bir çarkıdır. Organizasyona uygun bir yapıda, hızda ve büyüklükte dönmekle sorumludur.

Liderliğe gelirsek… Lider, ekibin diğer üyelerinin duruş, davranış, düşünüş şeklini değiştirebilecek kadar etki ve ilham verebilen kişidir. Sonradan lider olmak zordur. Çünkü Lider Doğulur… Lider aynı zamanda sürekli en mükemmel yetenek seviyesine kendi ve beraberindekileri eriştirmek için sürekli arayışta olan kişidir.

Yöneticiden farklı olarak lider her aşamada kendi kişiliğini ön plana koyan, işleri kendi bildiği gibi yapan, ve bu özellikleri ile çevresindeki kişileri etkileyen, çeken kişidir.

Liderler bir yöneticidir demekle birlikte, illa ki yönetici olmak zorunda değildir. Yönetim kademesinde bir unvanı olmadan da firmalarda liderler bulunabilir. Sıradan bir işçi bile lider olabilir. Bir yetki veya isminin önünde kabarık bir unvan mutlaka gerekli değildir.

Lider hedefine ulaşma konusunda bit tutkuya sahip olmalıdır. Bunu gerçekleştirebilmek için çevresini başarı konusunda motive ederken, başarısızlıklarda dahi motivasyonlarını en üst seviyede tutabilen kişidir. Bunlar için illaki doğuştan bir yetenek gerekmez demiştik. Kişinin kendine inanması, çevresindekilere inanması ve ilham verebilecek şekilde liderlik konusunda belirli kural ve davranış kalıplarını geliştirip özümsemesi yeterli olabilecektir.

Ekibinin mutlaka önüne düşüp, hedef olarak belirlenen noktaya götürmez. Ancak onlara uygun yönü gösterip, ilerlemeleri için cesaret verir.

Yönetici ekibinin kendi ardına düşüp, kendisini takip etmesi bekler. Gözü daima ilerde olduğu için ekibinin ileri gidenini, geri kalanını görmekten acizdir. Emirler verir ve emirlere uyulmasını ister. Kişilerin kendi inisiyatiflerini değil, kendisinin dikte ettiği kurallara göre iş yapmasını ister. Çalışanlar sürekli bir yönetici baskısını farklı şiddetlerde de olsa hissederler.

Lider ise ekibinin ardında yürür. Ekibinin ilerlemesini izler, geri kalanı cesaretlendirir, her birinin ilerlemesini sağlamaya çalışır. Emir vermez. Ya rica eder, ya da kendisi de birlikte yaparak diğerlerine örnek olur. Kimseye emir vermez, kural koymaz. Kişileri kendi inisiyatiflerini kullanmaları, yeteneklerini açığa çıkarmaları için cesaretlendirir. Kontrol değil, üzerlerinde cesaretlendirme hissetmeleri için çalışır.

İşlerini yaparken en düşük seviyede yetkiye ihtiyaç duyan, çevresinde işini iyi yapan insanları toplayan ve bu insanların tecrübe ve bilgilerini yetki ile destekleyerek, sadece orkestra şefliği ile sonuca ulaşan insanlardır. Bu insanlar emir değil, “ilham” verirler. İsteklerini yaptırmak için insanları cesaretlendirir, bir amaç sunar ve amaca ulaşmak için tüm ekibi aynı yolda yürütebilirler.

Başarıların ardında “Ben” yerine “Biz” veya “Sen” vardır. Bir başarıyı hakkedene mâl etmekten korkmaz, başarıyı takdir eder, ödüllendirirler. Yanlarındakiler her konuda O’nu bir yönetici değil danışman gibi görürler. Fikirlerine değer verir, karşılığında değer görürler. Saygı duyulur.

Çalışanlarının motivasyonu için önlerine çıkabilecek, kişisel veya iş ile ilgili her engeli ortadan kaldırır, dikkatlerinin dağılmadan sonuca ulaşmaları için çalışabilmelerini sağlarlar. Başarıları ekiplerinin dayanıklılığını belirler. En başarılı Liderlerin ekipleri kısa vadede pes etmek yerine uzun mücadele maratonlarına dayanabilirler.

Başarıyı sahibine verirken, başarısızlıklar kendisinde hata arar, neyi yanlış yaptığını bulmada çevresindekilerin fikirlerine değer verir ve anlamaya çalışır. Ağzından “ama” ve “fakat” kelimelerini fazla duymazsınız. Her eleştiriye, karşı eleştiri üreterek kendini aklamaya veya karşısındakini haksız çıkarmaya çalışmaz.

Gerçek bir lider için başarının karşıtı başarısızlık değildir. Çünkü başarıya ulaşmak için onlarca kere başarısızlık yaşamanın, hata yapmanın doğal olduğunu bilecek kadar ileri görüşlü ve sabırlıdır. İş ortamındaki olumsuz gelişmelerde, sorunu ortaya çıkaranı cezalandırarak sorundan kurtulmayacağını, sorumluluktan kaçmış olacağına inanan da yine gerçek liderlerdir.

• Yönetici yönetirken, Lider yenilik getirir.
• Yönetici kendinden öncekilerin bir kopyasıdır, Lider ise orijinaldır.
• Yönetici sistem ve süreçlere ve başarılı sonuca odaklanır, Lider ise o sonuca odaklı insanlara odaklanır. Çünkü insana yatırımın sonuca götüreceğine inanır.
• Yöneticiler mikroyöneticilerdir, (bkz. https://ercanozturknet.wordpress.com/2019/06/09/mikro-yonetim-micromanagement-nedir/ ) Liderler ise olaylara makro seviyede bakarlar.
• Yönetici sistematik kontrole inanır, Lider ise güven ve ilham vermeye…
• Yönetici kısa dönemli bakar olaylara, Lider vizyonerdir, uzun soluklu perspektif ile adımlar atar.
• Yönetici makama ve yetkiye inanır, Lider ise limitsiz mücadeleye…
• Yönetici işleri doğru yapmaya çalışır, Lider doğru işler yapmaya…

Bir lideri diğerlerinden ayıran 3 temel özelliği vardır. Bilinçli veya bilinçsiz olarak bu değerlere inanır ve tüm işlerinde bu kaidelere göre davranır.

• Lider adildir, insanlara fırsat eşitliği sağlar,
• Yönetici kendi kurallarına uyan kişilere pozitif kayırmacılık yapar, fırsat eşitliği sunmaz, fırsatlar, şirket kurallarına ve yönetici emirlerine uyanlara, yani kendi kopyalarına verilecek bir ödüldür.
• Lider özgürlükçüdür, insanların fikir ve önerilerini dile getirmelerini , işlerine kendilerini dahil etmelerini destekler
• Yönetici özgürlüğe inanmaz, herkes kendi bildiği gibi işleri yaparsa anarşi çıkar düşüncesindedir. Kuralların olduğu, sınırların çizildiği, neyin nasıl yapılacağının önceden planlandığı memuriyet tarzı bir iş hayatına inanır. Kişilerin benliklerini serbest bırakmak kontrolü kaybetmek olacağı için, sadece emir verildiği gibi davranılmasını ister
• Lider adanmışlığa inanır, işine kendini zaman ve mekandan bağımsız olarak tüm enerjisi ve benliği ile adar, ve ekibinin de adamasını sağlayabilir. Adanmışlığının bir göstergesi olarak sözler verir, ve sözlerini gerçekleştirmek için elinden geleni yapar, sözünü tutar.
• Yönetici işine verilen ücret kadar, belirlenen süre için, ve çizilen çerçevede sahip çıkar. Mesai saati sonrasında iş hayatı bitmiş, özel hayatı başlamıştır. İş yerindeki sorunları iş saati dışına taşımaz, hatta düşünerek zamanını dahi harcamaz. İşin gerçekleştirilmesi aşamasında söz vermemeye çalışır, yapılan görevler görev tanımı çerçevesinde olacağı için ilave bir kazanıma inanmaz, söz verdi ise de sözünü tutmak zorunda hissetmez. Sonuçta kişinin o işi yapması gerektiğine inandığı için ödüle veya bir söze gerek yoktur.

Çalışma arkadaşlarının yeteneklerine göre belirlenmiş olan kulvarlar, sonunda ulaşmak istediği yere Lideri en doğru şekilde götürecektir. Buradaki en büyük sorun, her çalışanın sahip olduğu farklı kültürel özelliklerdir. Bu farklılıkları koruyarak, dengeli ve uyumlu bir iş ortamı sağlayabilmek, uyumu olumsuz etkileyen alt kültür unsurlarını değiştirmek için sabırlı olmak gerekir. İnsanların severek işe geldikleri, işlerini yaparken eğlendikleri, en önemlisiyse çalıştıkları sürece mutlu oldukları bir ortam için “hayatın içinde insan olmak” fikri, gerçek bir liderin olmazsa olmaz kuralı olmalıdır.

Analitik, özgüvenli, öngörü sahibi olabilen pozitif liderlik bitmez bir süreçtir. Lider, aktif dinleyicidir, etkileyendir, değişimin öncüsüdür, yaratıcıdır, sorgulayandır, motive edicidir. Ekip kurar, yenilikçidir, iletişim yeteneği kuvvetlidir, mücadele edebilir, takım ruhu felsefesine inanır ve güvenilirdir, en çok da fikirleri gerçeğe dönüştürebilendir. İyi bir lider çalışma arkadaşlarının kişisel özelliklerini anlayıp hangi durumda liderlik hangi durumda yöneticilik özelliklerinin baskın olması gerektiğini veya bu iki rolü nasıl harmanlaması gerektiğini etkili bir şekilde belirleyebilendir.

Başarıyla sonuçlanmış bir iş, ekibin başındakinin iyi bir lider olduğunu göstermek için yeterli değildir. Liderlik anlık başarılar değil bütünsel başarıları kapsar. Liderler başarıya giden yolda ekip arkadaşlarına yol gösteren ve mücadelelerinde onların önlerine çıkanları kaldıran, destekleyendir. Başarıyı sadece kendine mal edenler, ekip arkadaşlarının emeklerini yok sayanlar, yetkileri ve otoriteleri ölçüsünde başarı dilimini sahiplenenler gerçek liderlikten çok uzaktırlar.

Bir lider kendi yönetiminde aşağıdaki yaklaşımlara göre hareket eder.

• Stratejik Yaklaşım: Lider aynı zamanda hedefine ulaşmak için iyi bir yönetici gibi planlar ve işlerin yürümesini istediği gibi gittiğinden emin olur. Rastgele hareket etmez, hedefe en uygun yol için doğru bir planlama yapmaz zorundadır.
• İnsan Gücü: Lider ekibindeki her bir bireye bir potansiyel olarak inanır. Duygusal ve hassas olarak bunu gösterir, ve potansiyellerini harekete geçirmek için çalışır, karşısındakini de potansiyelini ortaya çıkarmak konusunda cesaretlendirir. Süreçlerden bahsetmek yerine, ekibindeki kişileri ve yeteneklerini, adanmışlıklarını yüceltir.
• Yetenek Yaklaşımı: Bir lider genelde ilgilendiği veya yönettiği konuda belirli bir yetenek ve bilgi birikimine sahip kişilerden çıkar. Lider doğru bir liderlik için eksik kalmış olabileceği yanlarda kendini sürekli geliştirir ve eksiklerini tamamlar. Bu sayede konuda diğer ekip üyeleri kadar yetenek, bilgi ve birikim sahibi olmadan doğru hedefe ulaşılamayacağını bilir.
• Özgünlük Yaklaşımı: Lider işleri her zaman alışılageldiği gibi değil, yenilikçi ve kendine özgün yöntemler ile yapar. Nesillerce süregelen, alışılmış yöntemlerin başarılı olması zaten bir lidere gereksinim duymaya neden olmayacağı için, Lidere ihtiyaç duyan organizasyonlarda bu alışkanlıkların artık çözüm sunmadığını herkesin görebiliyor olması gereklidir. Bu gereklilik kendine özgü, yeni yolları denemekten korkmayan kişinin lider olarak ekipten sıyrılabilmesinin yolunu açar. Yenilikçilik ve yaratıcılık ile değişen durumlara adaptasyon, ancak yeni yollar denemek ile gerçekleşecektir.
• Değişimci Yaklaşım: zorlu durumlar karşısında sabit fikirler ve alışkanlıklar yerine, değişik yaklaşımlar sergiler ve birden çok değişik çözümler dener. Açık fikirlidir. Her öneriyi değerlendirir. Hiç duyulmamış, denenmemiş öneriler dahi çok değerli bir varlıktır lider için. Bu yaklaşım lidere zorlu ve değişken ortamlara daha hızlı adapte olma yeteneğini de sağlar.

Liderlerin yanında çalışan kişiler de zamanla liderleri gibi hareket edip aşağıdaki şekilde davranmaya başlarlar.

• Rekabere değil, işbirliğine inanır. Güç veya statü için, birbirine avantaj sağlamak için çalışmazlar. Bireyselliğe değil, ekip ruhuna inanırlar. Bireysel başarı yerine ekibin tümden başarısı tek hedeftir. Bu nedenle bireysel promosyon veya takdir beklemezler, İşi kendilerine değil, ekibin tamamına mâl etmeye önem verirler.
• Görev dağılımına inanır, ve birbirinin verilen görevi en iyi şekilde yerine getireceğine inanırlar.
• Bir vizyon etrafında birleşirler ve bu doğrultuda birlikte tek gövde gibi adımlar atarlar. Bu vizyon şirket kadar liderlerinin de vizyonu olabilir.
• Liderleri kadar ekibin her bir üyesi diğerinin kayda değer başarısı için çalışır, rehberlik eder ve işbirliği yapar, birbirini destekler. Ayrı ayrı bir güç olunamayacağını bilen ekip, güç birliği ile hedefe birlikte yürüneceğini bilir ve bu şekilde davranır.
• Lider yanındakilerin kendilerine ve potansiyellerine inanmalarını, güvenmelerini sağlar. Kişisel yetenekler kendine inanan bir ekip üyesinde ciddi farklılıklar ortaya koyabilmek, olağanın üstünde sonuçlar alabilmek için en önemli kaynaktır. Lider bunu ortaya çıkarır. Her bir kişinin kendi varlığı ve özelliği, ve kendinden kattıkları ile değerli olduğuna inanır, hissettirir ve bu özellikleri işine katmasını sağlar. Kişilerin kendilerine güvenlerinin düştüğü noktada dahi lider motivasyonu ve güveni en üst seviyede tutmayı başaran kişidir.
• İş yapış sırasında üst yöneticilerin kullanmış olduğu gözdağı ve korku kültürünü güven temelinde yeni bir kültüre dönüştürür. Korkular ile insanların kurallar çerçevesinde belirlenmiş yolda yürümeleri sağlanabilir, ancak yeteneklerin ortaya çıkması, fark yaratabilmek ancak kendine ve liderine inanan, güvenen, fikir açıklayabileceği özgür ortamlardaki çalışanlar sayesinde olacaktır.
• Lider ve ekibindeki herkes birbirini desteklemek, sorunları beraber çözümlemek konusunda istekli bir yaklaşım sergiler. Korku ile sorunların üstü kapatılmaz ve yokmuş gibi davranılmaz. Sorun büyümeden işbirliği içinde çözülür. Çalışan sorunundan dolayı kınanmayacağını, azarlanmayacağını ve bir çözüm konusunda karşısındakinin kendisine sonuna kadar destek olarak, başarılı olması için yardımcı olacağına güvenir ve bilir.

Bir liderin işini yaparken kullanacağı bazı temel araçlar ve yetenekler olmalıdır diyoruz. Lideri güçlü kılacak araçlar şunlardır:

• Ahlaki cesaret, kararlarında ahlaki kuralları uygulamaya özen göstermek
• Adalet: hiçbir kararında bir kişiyi kayırmamak, herkese eşit yaklaşmak
• Öncelikler: Önceliklerini belirleyerek iş planını oluşturmak, Bu nedenle zaman yönetimi de önemidir.
• Görev Dağıtımı: İşin yerine getirilmesi için gereken iş dağılımını kişilerin yeteneklerine göre dağıtmak.
• Espri Anlayışı: Yanındaki kişilerin sıkılmadan, rahat hissedebilmesi, kendisini yakın görüp açılabilmeleri için espri kullanışlı bir araçtır. Gülmek kişiler arasındaki mesafeleri kapatır.
• Odaklanmak: İyi bir liderin olmazsa olmazı işine odaklanabilmesi ve dikkat dağıtıcılardan kurtulmasıdır.

Özeliklerini anlatıyoruz ancak, neden bir lidere ihtiyaç duyulur?

• Bir hayale ulaşabilecek vizyonu ortaya koyabilmek için
• Hedefe ulaşacak güç ve enerjiyi, motivasyon ve işbirliğini, heyecanı ortaya çıkarmak için
• Ve liderlerin yolu bilen, yolda giden ve yolu gösteren özelliklerinden dolayı bir lidere ihtiyaç duyulur.

Sizin takip ettiğiniz kişi için şu 3 şeyden birini feda edebiliyorsanız, o kişi bir liderdir. Yoksa yanlış kişiyi takip ediyorsunuzdur.

• Kan
• Ter
• Gözyaşı

Yöneticilik ve Liderlik arasındaki farkı anlatabildiğimi ümit ediyorum.

Unutulmamalıdır ki;

İyi bir lider, başarının yalnızca kendisine bağlı olmadığı gerçeğinin farkında olup, yemeklerini yalnız yemekten vazgeçebilendir.