Minnet kelimesini günlük hayatta sık sık duyarız. Minnet etmek, minnet duymak, minnet etmemek gibi kullanımları vardır. TDK ya göre minnet duymak; bir olay karşısında kişinin başka kişiye karşı kendisini borçlu sayması, minnet etmek; bir iyiliği veya yardımı kabul etmek, minnet etmemek; kimseye boyun eğmemek, minnettar; çok müteşekkir anlamlarında açıklanmıştır. Minnet kelimesinin temelinde bir iyilik ve buna karşı borçluluk hissi ile boyun eğme durumu vardır.

Millet olarak gereğinden fazla duygusal olduğumuzu düşünenlerdenim. İşi, özel hayatı, duyguları her şeyi birbirine karıştıran, bu nedenle bazen ciddi ikilemler veya sorunlar yaşayan insanlarız. Buna ben de dahilim, tanıdığım bu ayrımları başarı ile yapabilen insan sayısı da nerede ise yok derecede az.

Geçen şahit olduğum bir olay kafamda yer etti ve biraz bu konuyu irdelemek istedim. Uzun bir aradır yazı da yazmaya fırsat bulamıyordum. Fırsat ve bir de konu olunca yazmak şart oldu.

Benim meşhur “bi’ arkadaşım”, network ürünleri satan, ara dağıtıcı dediğimiz, distribütörden veya ithalatçıdan toptan ürün alan, ve piyasaya satan bir firmada satış müdürü olarak çalışıyor. Bir araya geldiğimizde, en çok sattıkları network ürünün dağıtıcılık hakkını ticari bir konudaki anlaşmazlık sebebi ile kaybettiklerini anlattı.

“Daha ürünü firma getirdiği ilk günden beri ara dağıtıcılığını yapıyoruz. Ne fuarlar, eğitimler, turlar düzenledik. Partner organizasyonları ile oteller dolusu insanlar, onlarca kişilik uzak doğu promosyon turları düzenledik. Markanın açık ara 5 yıldır en çok satan dağıtıcısıyız. Bizim gibi performans ortaya koyan başka kimse olmadığı halde bir kalemde sözleşmeyi iptal ettiler. Markayı marka yapan bizdik, ama en ufak bir minnet bile duymadılar iş ortaklığımıza son verirken.” dedi.

Ve tahmin edersiniz ki o noktada takıldım. “İnsanlar neden ticaret yapar?” sorusu veya konusu ile çelişen minnet kelimesi konuşma içinde balık kılçığının boğaza takılması gibi kulağıma takıldı.

İnsanlar para kazanmak için, hayatlarını idame ettirecek geliri sürekli hale getirebilmek veya artırabilmek için ticaret yaparlar. Bu kısa ve öz bir sebep, ama işin fonksiyonunu tam olarak anlatıyor. Bu tanımda duygusal konular yok değil mi?

Bir fırıncıya ekmek pişirdiği veya bakkala ekmeği bize sattığı için minnet duyar mıyız? Hayır. Çünkü o para kazanmak için bu işi seçmiş, yaptığı iş karşılığında bir bedel biçmiş ve o bedeli geçimi için istisnasız her durumda almaktadır. Yani biz ekmek aldığımız için üzerimizden para kazanmaktadır. Yani ortada minnet duyulacak bir durum değil, doğal, rutininde, amacına uygun bir fonksiyon gerçekleşmektedir. Minnet duyulacak bir konu ortada yoktur. İşe, emeğe duyulacak saygı başka bir konu, ona girmiyorum.

Bazen ücretsiz bir hizmet veya normalin üzerinde bir indirim insanlarda minnet duygusunu körükler. Ancak bu durumda dahi bakılması gereken yapılanın pazarlama amacı olup olmamasıdır. İndirim veya ücretsiz ürün acaba daha fazla müşteri çekmek için uygulanan bir pazarlama faaliyeti midir? Eğer öyle ise yine ortada minnetlik bir durum oluşmamış demektir. Amaç size ücretsiz hizmet veya ürün sağlamak değil, daha fazla müşteri kazanmak için reklam yapmaktır çünkü. Burada da minnet duymak anlamsızdır. Çünkü siz pazarlama programında bir araç veya figüransınızdır.

Sözleşmelerle koşulları, gereklilikleri belirlenmiş bir ticari sözleşmenin gereklerinin yerine getirilmesi de minnet duymayı gerektirmeyen durumlardandır. Her iki taraf kazanmak için ortak paydada buluşmuş, faaliyetler sonucu her iki taraf da kazanmıştır. Bir taraf hayra çalışmadığı için minnetlik bir durum burada da yoktur.

Benzer surumlarda daha birçok kişinin de ve arkadaşımın da dediği “markayı tanıtmak için çok çalıştık, markayı biz marka yaptık”, kısmı da sanki özellikle o markaya özel çalışmışlar gibi bir serzeniş taşısa da, aslında ticari anlaşmanın ve daha çok satmak için, daha fazla kazanmak için yapılan bir faaliyettir. O marka olmayıp başka marka ile anlaşmış olsalar, aynı faaliyetleri yapmayacaklar mıydı? O markayı diğerlerinden özel kılan anlaşmış olmalarından başka ne vardı ki? Sadece o marka için mi yapıldı? Elbette ki hayır. Kimle anlaşmış olsalar, o marka veya ürün için aynısını yapmış olacaklardı. Bu sayede kendileri daha fazla kazanmayı hedefledikleri, hatta kazandıkları için, yapılan faaliyetten bir minnet borcu çıkarılması burada da anlamsızdır.

Bazen ticaret anlaşmalarını evlilik gibi sanıyor arkadaşlar. Hastalıkta, sağlıkta, ölüm sizi ayırana dek… Böyle bir ticari birliktelik duymadım, eğer varsa da hastalıklı bir iş birliğidir diyebilirim.

Ticaret; karşılıklı çıkarlar örtüştüğü, her iki taraf görev ve sorumluluklarını yerine getirdiği ve yine her iki taraf bu birliktelikten hedefledikleri kazancı ve başarıyı elde edebildikleri sürece devam ettiğinde ticarettir. Rasyonel bir faaliyettir. Rakamlarla ölçülebilir. Ölçüm ve değerlendirme doneleri arasında duygusal doneler, katsayılar yoktur.

Arkadaşlık güden kişiler arasında ticaret olduğunda bu karmaşa daha fazla olur. Ancak arkadaşlık mesai saati dışında, ticari ortaklık veya işbirliği mesai içinde yapıldığında doğru ve verimli sonuçlar elde edilir. İkisini birbirine karıştırmak, karıştıran tarafa zarar olarak dönecektir.

Bir taraf görev ve sorumluluklarını yerine yeterince veya hiç getirilmediği durumda, diğer tarafın da bundan etkilendiğini unutmamak gerekir. Ve anlaşmanın tatsız gereğini yerine getirmek minnetsizlik sayılamaz. Bundan dolayı kişilere veya kurumlara bir borçlu muamelesi yapılamaz, böyle bir his duyulamaz. Yapılması gereken kendisinde neyin eksik kaldığını değerlendirmektir.

Kendindeki eksikliği göremeyen, değerlendiremeyen, ölçemeyen firmaların olayı minnetle, borçla, emek hırsızlığı ile değerlendirmesi doğaldır. Ancak bu sadece mevcut durumdaki kendi yetersizliğini örtme, kendi hatasını veya yetersizliğini gizleme, kısaca kendini kandırma çabasıdır.

Selametle…